Το σύνδρομο της εξάρτησης

Το σύνδρομο εξάρτησης είναι “μια ομάδα συμπεριφορικών, γνωστικών και φυσιολογικών φαινομένων που αναπτύσσονται μετά την επαναλαμβανόμενη χρήση της ουσίας και που τυπικά περιλαμβάνουν την έντονη επιθυμία λήψης του φαρμάκου, την δυσκολία στον έλεγχο λήψης της ουσίας παρά τις επιβλαβείς συνέπειες που προκαλεί, την προτεραιότητα που δίνεται στην χρήση της ουσίας παρά σε άλλες δραστηριότητες και υποχρεώσεις, την αυξημένη ανοχή και μερικές φορές το σύνδρομο σωματικής στέρησης. Το σύνδρομο εξάρτησης μπορεί να αφορά συγκεκριμένη ψυχοδραστική ουσία ή κατηγορία ουσιών ή μεγαλύτερη ποικιλία φαρμακολογικά διαφορετικών ψυχοδραστικών ουσιών. (διαγνωστικό εγχειρίδιο ICD-10).
Χαρακτηριστικά συμπτώματα του συνδρόμου είναι:

1. Η έντονη επιθυμία ή επιτακτική ανάγκη λήψης της ουσίας.
2. Οι δυσκολίες στον έλεγχο της συμπεριφοράς που αφορά στη λήψη της ουσίας σε σχέση μα την έναρξη, τη διακοπή ή την ποσότητα.
3. Η φυσιολογική κατάσταση απόσυρσης ή στέρησης όταν διακοπεί η χρήση ή ελαττωθεί η δοσολογία της ουσίας.
4. Η ανοχή στην ουσία που εκδηλώνεται από την ανάγκη αύξησης της δόσης για να αναπαραχθεί το αρχικό και συνεπώς το αναμενόμενο αποτέλεσμα.
5. Η προοδευτική παραμέληση εναλλακτικών πηγών ευχαρίστησης ή ενδιαφερόντων εξ αιτίας της χρήσης ουσιών και η προοδευτική αύξηση του δαπανόμενου χρόνου για την προμήθεια και την χρήση των ουσιών αυτών ή την ανάνηψη από τις επιδράσεις τους.
6. Η επιμονή στην χρήση της ουσίας παρά τις αναμφισβήτητες ενδείξεις σοβαρών βλαβερών συνεπειών.

Με τον όρο εξάρτηση (αγγλ. depedence), υποδηλώνεται η μετά από επανειλημμένη χρήση μιας ουσίας ανάπτυξη ανοχής στις ιδιότητες ή στα αποτελέσματά της και φαινομένων στέρησης μετά την διακοπή της. Με τον όρο “σύνδρομο εξάρτησης” (αγγλ.addiction), υποδηλώνεται, επιπροσθέτως, η απώλεια του ελέγχου στην χρήση της ουσίας και η ψυχαναγκαστική χρήση παρά τις βλαβερές συνέπειες.

Ο μηχανισμός της ανταμοιβής συμβάλλει σημαντικά στην δημιουργία του συνδρόμου εξάρτησης αφού η ευφορία ή οποιαδήποτε “θετική” εμπειρία προκύπτει από την χρήση της ουσίας, “αποζητά” την ενίσχυση και την επανάληψή της. Έτσι αυξάνεται η συχνότητα της χρήσης.

Τέλος η εμφάνιση του συνδρόμου στέρησης αυξάνει περαιτέρω την ανάγκη επανάληψης της χρήσης ώστε να μειωθούν ή εξουδετερωθούν τα συμπτώματα στέρησης. Συνεπώς η χρήση της ουσίας δεν γίνεται πλέον μόνο λόγω της προσδοκίας της ευφορίας αλλά και λόγω του φόβου της δυσφορίας.